جالب است بدانید توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی، پس از جنگ جهانی دوم مطرح شد؛ یعنی هنگامی که توسعه بی‌رویه باعث اختلافات طبقاتی و مشکلات زیست‌محیطی عدیده‌ای شد و مسیر توسعه به ابعاد محیطی و اجتماعی کمتر از اقتصادی بها داده بود. اما در این بین با توسعه روزافزون و شهری شدن زندگی بشر، مفاهیم مربوط به توسعه پایدار به سمت و سویی رفت که مقوله عدالت اجتماعی در توسعه شهری نادیده گرفته شد و می‌توان گفت توسعه پایدار شهری محصول نگاه‌های جدید به عدالت اجتماعی، فضایی و محیطی نسبت به شهرها است.
تحقیقاتی که کارشناسان حوزه شهری داشته‌‌اند، نشان می‌دهد شهر در سال 2020 جمعیتی معادل 75 درصد کل جهان را در خود جای خواهند داد. اگر چنین نظریه‌ای به حقیقت بپیوندد حتما معضلات و مشکلاتی برای اداره شهر پیش می‌آید و بنابر این تراکم عجیب و بی‌سابقه جمعیت و نیاز عمومی به جذب منابع اساسی منجر به بهره‌برداری‌های غیرطبیعی از منابع محلی و استثمار منابع همسایگی خواهد شد. آثار این توسعه با پسماندهای غیرقابل پیش‌بینی به جای مانده از شهرها ادامه داشته و آلودگی‌ها و بیماری‌ها و گونه‌های زندگی حاشیه‌ای جدید، محصول این توسعه خواهد بود.
محققان و مدیران شهری در شهرها و کلانشهرهای پیشرفته دنیا برای مبارزه با چنین بحران‌هایی، پیش فرض‌هایی در راستای توسعه پایدار شهری دارند و معتقدند در راستای تحقق توسعه پایدار شهری باید شرایطی فراهم شود تا امکان بسترسازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم شود، همان موضوعی که می‌توان آن را عدالت در حوزه زیرساخت‌های شهری دانست. شاید این‌طور بتوان گفت که معضل معروف جنوب شهر- شمال شهر دقیقا از همان جایی آغاز شد که در توسعه پایدار شهری تمام امکانات و زیرساخت‌ها به قسمت‌های شمالی شهر هجوم بردند و در این بین نقاط جنوبی شهر کاملا محروم ماندند.
1 - کار زیرزمین همچنان ادامه دارد
به گفته شهردار سئول، سرعت توسعه و ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقلی ماننداتوبوس تندرو و مترو در تهران را نمی‌توان با کشورهای همسایه و هم‌سطح تهران مقایسه کرد.
ساخت‌وساز و توسعه خطوط مترو یکی از مهم‌ترین اقداماتی بود که مدیریت شهری تهران با وجود مشکلات عدیده‌ای که طی چند سال اخیر داشت اجرا کرد و بهتر است بگوییم با تمام این مشکلات اما کار زیر زمین و توسعه خطوط مترو که یکی از در دسترس‌ترین و مهم‌ترین زیرساخت‌های حمل‌ونقلی برای تهرانی‌ها محسوب می‌شود را متوقف نکرده است. توسعه خطوط مترو با وجود پول‌هایی که هیچ‌وقت در اختیار شهرداری تهران گذاشته نشد ادامه پیدا کرد و طی 3سال گذشته اهالی پایتخت در هریک یا 2ماه، شاهد بهره‌برداری و افتتاح یک ایستگاه مترو بودند.
ایستگاه‌های مترو عموما در نقاط پرترافیک ساخته شدند و طوری برنامه‌ریزی شد که توزیع عادلانه‌ای برای سفر با مترو وجود داشته باشد و شاید چندان بیراهه نباشد اگر توسعه خطوط مترو را نماد عینی تولید و توزیع ثروت قلمداد کنیم.
2 - دسترسی آسان
شاید اگر این ادعا را داشته باشیم که در سال‌های نه‌چندان دور ناوگان حمل‌ونقل عمومی اعم از مترو و اتوبوس برای تمام اهالی پایتخت در دسترس نبود، حتما به بیراهه نرفته‌ایم. در طرح جامع حمل‌ونقل عمومی پایتخت اما به این موضوع نیز توجه شد تا به این ترتیب وسایل حمل‌ونقل عمومی از شمال تا جنوب به‌راحتی در دسترس قرار داشته باشند. روند ساخت و ساز خطوط مترو و اتوبوس به‌خصوص خطوط اتوبوس تندرو ابتدا با اولویت جنوب شهر آغاز شد. مدیران حمل‌ونقلی پایتخت معتقد بودند که روند ساخت‌وساز باید در این مناطق سرعت داشته باشند چرا که اهالی مناطق جنوبی شهر بیشتر از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند و ترافیک بیشتری در این مناطق دیده می‌شود. در همین راستا یکی از اقداماتی که طی سال‌های گذشته در تهران آغاز شد پروژه‌ای بود که می‌گفت هرشهروند بعد از خروج از منزل و طی کردن تنها 350 متر باید به نخستین ایستگاه اتوبوس برسد تا به وسیله اتوبوس به نزدیک‌ترین خط مترو یا اتوبوس تندرو منتقل شود و با کمترین هزینه و بیشترین سرعت به محل مورد نظرش سفر کند. پروژه دسترسی آسان به امکانات سفر در شهر، یکی از مسائلی بود که در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک پایتخت اجرایی و البته این پروژه نیز از قسمت‌های جنوبی شهر آغاز شد.
3 - اینجا تهران است، شمال و جنوب ندارد
روزی روزگاری، داستان معروف جنوب شهر- شمال شهر همان موضوعی بود که مهم‌ترین کلانشهر ایران یعنی تهران را تحت‌تأثیر قرار داده بود. هجوم زیرساخت‌ها به سمت شمال شهر و محروم ماندن جنوب شهر همان معضلی بود که مدیران شهری پایتخت طی چندین سال اخیر با اجرای پروژه‌ای به نام کاهش فاصله شمال و جنوب آغاز کردند و امروز با نگاهی به گذشته می‌توان این فاصله‌های از میان برداشته شده را رویت کرد. در تهیه و تنظیم طرح جامع پایتخت نیز به این موضوع کاملا توجه شد و مقوله عدالت در زمینه توسعه پایدار و زیرساخت‌ها مورد توجه قرار گرفت. طرح جامع جدید شهر تهران برمبنای اصول و راهبردهای توسعه پایدار و براساس راهبردهایی مانند ارتقای نقش و جایگاه تهران، توسعه اجتماعی و ساماندهی اسکان جمعیت، توسعه اقتصادی و رونق فعالیت شهر تهران، بهبود وضعیت شبکه‌های ارتباطی و نظام حمل‌ونقل و ترافیک، حفاظت از محیط‌زیست و توسعه فضاهای سبز و گردشگری، بهسازی و نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده پایتخت و... تهیه و تدوین شد. اگر نگاهی کوتاه به طرح جامع حمل‌ونقل تهران داشته باشیم نیز حتما به شاخصه‌های عدالت‌محور در حوزه توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی برمی‌خوریم که نشان از تغییر نگاه‌ها و کاهش فاصله‌ها دارد.
مدیران شهری کلانشهر تهران این روزها می‌توانند این ادعا را داشته باشند که در پروژه عدالت اجتماعی به دستاوردهای بزرگی رسیده‌اند. تهران این روزها شمال و جنوب ندارد و زیرساخت‌های اصلی زندگی شهری به عدالت در تمامی نقاط شهر پراکنده شده‌اند. اهالی این کلانشهر نیازی ندارند برای استفاده از این زیرساخت‌ها هزینه‌ای گزاف بپردازند. عدالت اجتماعی در کلانشهرهای بزرگ و توسعه‌یافته دنیا را باید همان حلقه‌های مفقوده‌ای دانست که خوشبختانه این حلقه‌های مفقوده در پایتخت ایران به حداقل رسیده و در حال حرکت به مرز عدد صفر است.
4 - اینجا، آنجا، همه‌جا اتوبوس تندرو
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که طی چند سال اخیر در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک کلانشهر تهران انجام شد، موضوع ساخت و گسترش خطوط اتوبوس تندرو یا همان بی.آر.تی بود. پروژه‌ای که هر چند ابتدا با مخالفت‌های سنگینی مواجه شد اما وقتی شمال به جنوب و غرب به شرق پایتخت را بدون ترافیک و با کمترین هزینه به هم دوخت، مشتریان پروپا‌قرص و خاص خود را پیدا کرد و در نهایت تبدیل به یکی از نیازهای اصلی حمل‌ونقلی برای اهالی پایتخت شد.اتوبوس تندرو نه‌تنها ترافیک را برای اهالی قسمت‌های جنوبی شهر کاهش داد بلکه با کمترین هزینه به آنها سرویس می‌دهد که این خود یکی از مصادیق بارز عدالت‌محوری در حوزه حمل‌ونقل به شمار می‌رود.
شاید این روزها اگر مسافران پایتخت از شیشه اتوبوس یا بعد از خروج از ایستگاه مترو نگاهی به بافت‌های فرسوده شهر به‌خصوص در مناطق جنوبی داشته باشند دیگر با منظره‌ای که 6 یا 7 سال پیش برخورد می‌کردند، مواجه نشوند! در کنار موضوعاتی همچون گسترش و توسعه زیرساخت‌های شهری در حوزه حمل‌ونقل عمومی، شاید بتوان مقوله نوسازی بافت فرسوده با اولویت جنوب شهر را هم جزئی از همان پروژه عدالت اجتماعی قلمداد کرد.
